Böbreklerimiz, vücudumuzdaki kanı temizleyen, filtreleyici bir yapıdır. Nitekim böbreklerin çeşitli nedenler ve faktörlerle filtreleme işlevini kaybetmesi ve vücudu aşırı ve toksinlerden arındıramaması durumunda böbrek yetmezliği meydana gelir. Böbrek yetmezliği görülen hastalar tedavi için yapay bir böbrek gibi çalışan diyalize girer. Hemodiyaliz ve periton diyaliz olarak iki şekilde uygulanabilir. Hemodiyalizde koldaki bir atardamardan diyaliz makinesine plastik bir tüp aracılığıyla hastanın kanı gönderilir. Başka bir tüpten temizlenmiş kan aynı koldaki bir toplardamara iletilir. Genellikle haftada 3 kez uygulanan diyaliz, ortalama 3 ila 4 saat arasında sürmektedir.
Arteriyovenöz Fistül, koldaki bir atardamar ve toplardamarın cilt altında tıbbi yöntemlerle birleştirilmesidir. A-V fistül uygulamasıyla atardamar ve toplardamar birleşir ve toplardamardaki basınç artarak damar duvarında kalınlaşma görülür. Buradaki amaç kuvvetli bir damar duvarı oluşturarak hemodiyaliz seanslarında uygulamaları kolaylaştırmak, damarı iğnelere dayanıklı hale getirmektedir.
A-V fistül uygulaması için bilekteki veya dirsekteki damarlar birleştirilir. Nitekim A-V fistül yapılmış damarın diyalize uygun hale gelmesi için zamana ihtiyaç duyulur. Damarın yapısına ve hastanın sağlık durumuna göre değişecek bu süre ortalama 15 ila 45 gündür. Uzun süre dayanıklı kalabilen A-V fistülleri, uzun süre açık kalabilir ve hemodiyaliz için kullanılabilir.
Kateterler, diyaliz amaçlı damar yolu seçenekleri arasında önemli bir yer tutar. Genellikle uygun bir fistül veya greft bulunamadığında ve A-V fistül hazır olana kadar diyaliz için imkan sağlayan kataterler geçici ve kalıcı olarak iki şekilde uygulanmaktadır. Kalıcı katater; yumuşak silikondan yapılmış, üzerinde dakrondan keçe bulunan bir yapıdır. Yapıldığı madde sayesinde uzun süre kullanılabilen katater, genellikle boyundan ya da köprücük kemiğinin altından büyük damarlara takılır. Kalıcı katater ponksiyon sonrası tünelden geçirilerek hedef damara yerleştirilir. Yerleştirilmesi sürecinde cerrah katateri skopi ve ultrasonografi ile kontrol eder.
A-V Fistül İçin Uygun Olmayan, Kalıcı Katater Uygulanması Gereken Hastalar
Böbrek yetmezliği yaşayan hastalar, hekimleri tarafından damar yolu açılması için uzman cerrahlara yönlendirilir. Burada kollardaki damarların durumu kontrol edilir ve sağlık durumu göz önünde bulundurularak hangi damar yolu çeşidinin ve ameliyatın uygun olduğuna karar verilir. Ardından doppler ultrasonografi ve venografi ile muayene gerçekleştirilip tetkikler yapılır.
A-V fistül uygulanan hastalarda fistülün bulunduğu yer ve fistülden geçen kan akımına göre değişkenlik gösteren şikayetler görülür. Bunlardan en sık görülenler; baş ağrısı, kalp atışı ile birlikte duyulan uğultulu ses, epilepsi nöbeti, gözlerin öne doğru çıkması, kızarıklık, kol ve bacakta kuvvet kaybı, bilinç bulanıklığıdır.
Katater uygulanmasının bazı riskleri bulunmaktadır. Uzun süre kullanılan katater nedeniyle hastalarda enfeksiyon santral darlık oluşma riski bulunmaktadır. Nitekim kataterde kullanılan keçe enfeksiyon ihtimalini oldukça azaltır. Bunların yanı sıra nadirde olsa bazı hayati tehlike riskleri bulunmaktadır, bunlar; damar yırtılması, akciğer yaralanması, hava embolisi, ritim bozukluğudur.
